(cyber)criminelen maken misbruik van heel gewone menselijke eigenschappen om slachtoffers te maken. Eigenschappen waar je je niet voor hoeft te schamen, maar als er van die eigenschappen misbruik wordt gemaakt kan dat grote negatieve gevolgen hebben met veel financiële en emotionele schade.
Mensen worden door middel van phishing berichten verleid om op een link te klikken of een bijlage te openen. Nieuwsgierige mensen trappen snel in de val als er een mailtje binnenkomt met een attachment genaamd “salarissen 2024”. En een phishing bericht met “U bent geselecteerd voor gratis kaartjes voor ….” doet het voor cybercriminelen erg goed bij goedgelovige mensen. En mensen die gevoelig zijn voor angsten doen direct wat de “helpdeskmedewerker van Microsoft” via de telefoon adviseert omdat er zogenaamd problemen zijn gesignaleerd op de computer. Zoals eerder gezegd: er wordt door (cyber)criminelen misbruik gemaakt van heel gewone menselijke eigenschappen.
De oudere generatie
Speciale aandacht wil ik in dit artikel vragen voor de oudere generatie. Deze generatie heeft over het algemeen geen idee van de risico’s waaraan ze tegenwoordig blootstaan. En dat kun je ze natuurlijk ook niet kwalijk nemen. De ontwikkelingen zijn voor die generatie gewoon te snel gegaan. Daarbij komt ook nog eens dat oudere mensen wat langzamer van begrip kunnen zijn en eerder geneigd zijn om in een verhaal van bijvoorbeeld een zogenaamde bankmedewerk(st)er te trappen.
We hebben allemaal wel eens gehoord van “bankhelpdesk fraude”. Hiervan worden veel oudere mensen het slachtoffer. Bij bankhelpdeskfraude worden de slachtoffers gebeld door iemand die zegt dat hij/zij namens de bank contact opneemt omdat er zogenaamd “vreemde activiteiten” zijn waargenomen op de bankrekening. Er wordt dan voorgesteld om het saldo van de bankrekening snel over te boeken naar “de veilige rekening” van de bank om te voorkomen dat het geld van de bankrekening wordt gestolen. Je kunt wel raden waar dat geld dan terecht komt: niet bij de bank maar (via een geldezel) in de zakken van een crimineel.
Of er wordt gezegd dat het bankpasje over een week niet meer geldig is en dus omgeruild moet worden. “Die aardige meneer van de bank” biedt dan aan om bij wijze van service het pasje te laten ophalen door een koerier zodat het snel omgeruild kan worden. Hiervoor hoeven ze alleen maar een formulier in te vullen met alle gegevens, inclusief (je raad het al!) de pincode van het bankpasje. Na een uurtje staat er dan daadwekelijk een “koerier” voor de deur die met het opgehaalde bankpasje rechtstreeks naar de dichtstbijzijnde pinautomaat gaat.
Tijdens mijn security awareness presentaties en trainingen vraag ik aan de deelnemers wie hiermee bekend is. Zeer regelmatig gaan er dan meerdere handen de lucht in. Meestal volgen er dan verhalen over “mijn vader van 79…” of “mijn buurvrouw van 82 …”. Oudere mensen die hiervan het slachtoffer zijn geworden. Hierbij wordt misbruik gemaakt van de menselijke eigenschap: “angst”. Oudere mensen wordt voorgehouden dat ze straks hun boodschapjes niet meer kunnen betalen met hun bankpasje.
Maar ook door middel van ouderwetse afleiding wordt er geaasd op de bankpasjes van weerloze oudere mensen. Recent werd een vrouw van 88 jaar tijdens een ommetje met haar rollator beroofd van haar tas. Ze werd aangesproken door een vrouw met een wegenkaart die de weg vroeg naar een bepaalde straat. Terwijl ze de weg aan het uitleggen was werd door een tweede persoon haar tas (inclusief haar portemonnee met bankpasje) van de rollator weggenomen. Toen ze dat ontdekte heeft ze haar zoon direct contact laten opnemen met de bank maar het kwaad was al geschied: Er waren honderden Euro’s van haar bankrekening gepind.
Praat hierover en maak afspraken
Zoals de titel van dit artikel al zegt: Bescherm de oudere generatie.
Let wel: Er zijn natuurlijk genoeg ouderen die mondig en alert genoeg zijn om zelfstandig met dergelijke zaken om te kunnen gaan. Een gesprek over deze materie is echter toch nuttig en in de meeste gevallen genoeg om te herkennen hoe kwetsbaar ze zijn op dit gebied.
Ga hierover eens in gesprek. Zéker met ouders of andere oudere familieleden en/of kennissen waarvan je het vermoeden hebt dat ze kwetsbaar zijn. Leg ze in makkelijk te begrijpen taal uit dat het kan gebeuren dat er contact wordt opgenomen door mensen die liegen dat ze van de bank zijn. Ze willen je pasje stelen en verzinnen een smoes om die te bemachtigen. Of ze vertellen een verhaal dat je snel je geld moet overboeken naar een “veilige rekening van de bank”.
Maak afspraken wat ze moeten doen als ze onverwacht worden benaderd (telefonisch of via SMS, whatsapp, brief) met vreemde verzoeken, met name als het over geldzaken, bankrekeningen, bankpasjes gaat.
Als ze worden opgebeld kunnen ze het gesprek het beste direct beëindigen door duidelijk te zeggen dat ze zelf hun contactpersoon bij de bank zullen bellen. Niet in discussie gaan en dan direct ophangen. Indien mogelijk het nummer noteren waarvandaan er gebeld is.
Vervolgens laat je het slachtoffer contact opnemen met een vertrouwenspersoon binnen de familie. Bijvoorbeeld een (schoon)zoon/dochter die contact kan opnemen met de bank (én politie!) om hiervan melding te doen. Want let wel: Dit is een ernstige, laffe vorm van criminaliteit waar veel ouderen het slachtoffer van worden.
Leg aan kwetsbare ouderen ook uit dat het niet verstandig is om altijd maar meerdere bankpasjes in dezelfde portemonnee mee te nemen. Neem zo min mogelijk pasjes mee. Je hebt er bijvoorbeeld maar ééntje nodig om je boodschapjes te doen.
Het onthouden van een pincode is voor veel ouderen een groot probleem. Maar toch: Gebruik op ieder pasje een andere pincode. Stop geen papiertje met pincodes in de portemonnee of tas. Gebruik geen pincodes als “0000”, “1111”, postcode, geboortejaar, etc. Wees creatief, maar hou altijd pincodes en pasjes gescheiden van elkaar. Daar zijn voldoende slimmigheidjes voor te bedenken.
Ik hoop dat ik met dit artikel een trigger overbreng om eens met ouderen in gesprek te gaan over dergelijke zaken om te proberen ze weerbaarder te maken tegen deze laffe vormen van criminaliteit.
Reactie plaatsen
Reacties